علت به وجود آمدن بوی خوش باران چیست؟

سه دلیل اصلی برای بوی بعد از باران وجود دارد: اولین دلیل مربوط به گاز اوزون» است که معمولاً بعد از یک رعدوبرق ایجاد می‌شود. اوزون (ترکیبی مولکولی متشکل از سه‌اتم اکسیژن) بوی خیلی تندی شبیه کلر دارد.

بعضی افراد بوی اوزون را قبل از وقوع طوفان استشمام می‌کنند. رعدوبرق باعث جدایی مولکول‌های نیتروژن و اکسیژن موجود در اتمسفر محیط می‌شود که درنهایت مقدار کمی اوزون تشکیل‌شده و توسط باد به سطح زمین می‌رسد. اشعه‌ی ماوراءبنفش مولکول‌های O2 را شکسته و بعضی اتم‌های اکسیژن آزادشده به هم متصل می‌شوند و مولکول اوزون را می‌سازند.

بد نیست به این نکته اشاره‌کنیم که اگرچه اوزون بوی بسیار تندی دارد اما میانگین توانایی بویایی انسان در تشخیص بوی اوزون در محدوده غلظت کمتر از 10 ppb (ppb = قسمت در میلیارد) است. علی‌رغم این‌که اوزون بوی خوشایند و با طراوتی را ایجاد می‌کند، در حالت خالص بسیار خطرناک بوده و در غلظت‌های بالا منجر به بیماری‌های ریوی می‌شود. البته جای نگرانی نیست! غلظت اوزون قبل و بعد از رعدوبرق کمتر از آن است که بتواند آسیبی به شما برساند.

اوزون از واژه‌ی یونانی اوزون» به معنای بو داشتن است.

بوی دلپذیر دیگری که بعد از باران به مشام می‌رسد، بوی خاکی است که رایحه‌ی خوشایندی ایجاد می‌کند و مربوط به حضور نوع خاصی از باکتری در خاک است. میکروب‌های خاصی، به‌ویژه استرپتومایسس، در زمان خشکی هاگ زیادی تولید می‌کنند. هر چه مدت‌زمان بیشتری می‌گذرد و به خاک، آبی نمی‌رسد هاگ بیشتری تولید می‌شود. البته بوی خاک بعد از باران ربطی به خود هاگ‌ها ندارد، بلکه مربوط به تولید ماده‌ی ژئوسمین است که در طی واکنش تولید هاگ آزاد می‌شود.

رایحه‌ی ژئوسمین مانند رایحه‌ی اوزون قدرتمند است و بوی چوب مانندی دارد. قدرت ژئوسمین در حدی است که در محدوده‌ی غلظت 5PPT (ppb = قسمت در میلیارد) قابل‌تشخیص است اما بوی اوزون نسبت به آن محسوس‌تر است! زیرا ژئوسمین نسبت به اوزون شانس کمتری برای جا خوش کردن در بینی شما دارد!

استرپتومایسس‌ها علاوه بر تولید ژئوسمین فواید دیگری نیز دارند و ما باید قدردانشان باشیم! حدود دوسوم آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی توسط آن‌ها تولید می‌گردد.

ژئوسمین طعم خاکی مانندی دارد و یک آفت در صنعت نوشیدنی محسوب می‌شود! زیرا به داخل انگور نفوذ کرده و مزه‌ای خاک مانند به نوشیدنی می‌دهد. همچنین ممکن است آبی را بنوشید که به‌ظاهر تمیز و شفاف است اما مزه‌ی خاک می‌دهد که حاکی از حضور ژئوسمین در آن است. از دیگر مزاحمت‌های ژئوسمین این است که مزه‌ی ماهی را هم گل‌آلود می‌کند! برای رفع این مشکل افزودن کمی سرکه یا هر ماده‌ی ترش اسیدی دیگری پیشنهاد می‌شود.

دلیل سوم بوی خوش بعد از باران مربوط به روغن موجود در گیاهان است. وقتی باران می‌بارد، این روغن‌ها طی واکنش‌های شیمیایی که با آب باران نشان می‌دهند آزادشده و وارد اتمسفر شده و باعث استشمام آن بوی آشنای دوست‌داشتنی می‌شوند. ماده‌ای به نام “2-ایزوپروپیل 3-متوکسی پیرازین  ازجمله موادی است که در روغن داخل گیاهان وجود دارد و بویی مشابه بوی باران دارد.

محققان در سال 1964 ماده‌ی روغنی دیگری را کشف کردند که بویی مشابه باران دارد. نام این ماده زردرنگ را «پتریکور» گذاشتند که از واژگان یونانی «پتروس» به معنی سنگ و «ایکور» به معنی خون طلایی خدایان مشتق شده است.