زندگی در جاذبه‌ی صفر؛ تمام چیزهایی که باید در مورد زندگی در ایستگاه فضایی بین‌المللی بدانید

البته حالا خیال نکنید که خدمه‌ی ایستگاه مجبورند غذایشان را جیره‌بندی کنند و یا گرسنگی بکشند! چون به میزان کافی غذا دارند که تا ماه مارس 2015 و حتی بیشتر از آن برایشان کافی باشد، چرا که طبق برنامه‌ی زمان‌بندی چند تن از افراد حاضر در ایستگاه در این ماه میلادی به زمین برخواهند گشت.

فضانوردان ایستگاه فضایی برای تامین نیازهای خود به خدمه‌ی زمینی وابسته هستند. که در هر نوبت پرواز پشتیبانی، مواد و ابزارهای لازم را به فضا منتقل می‌کنند. مانند ابزارهای لازم برای آزمایش‌ها، بسته‌های مواد غذایی و بهداشتی.  البته این مواد بهداشتی متفاوت از چیزی است که ما روزانه استفاده می‌کنیم. برای مثال شامپو و صابون شستشوی فضانوردان کف ایجاد نمی‌کند و برخی غذاهای‌شان هم به شکل پودر خشک شده است.

دوست دارید بیشتر راجع به زندگی در جاذبه ی صفر بدانید؟ ما هم همینطور. پس سرکی می‌کشیم به زندگی فضانوردان و کیهان‌شناسان مستقر در ایستگاه فضایی بین المللی تا دریابیم که کارهای روزانه‌ی خود را چگونه انجام می‌دهند، از فعالیت‌های کاری گرفته تا نحوه‌ی غذا خوردن و نظافت!

ایستگاه فضایی بین‌المللی چیست و انسان از چه زمانی در آن ساکن است؟

ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) در واقع یک ماهواره‌ی قابل سکونت است که در مداری به ارتفاع تقریبی 354 کیلومتر در حال گردش به دور زمین است. این خانه‌ی فضایی در هر 90 دقیقه، یک دور کامل پیرامون زمین می‌چرخد. و اعضای ساکن در آن می‌توانند روزانه 16 بار طلوع و غروب خورشید را نظاره کنند.

این پروژه به قدری کلان و عظیم است که یک کشور به تنهایی توانایی انجام آن را ندارد. سازمان فضایی آمریکا (NASA)، روسیه (Rosocosmos)، ژاپن(JAXA)، کانادا(CSA) و سازمانی مربوط به چندین کشور اروپایی(ESA) همگی در آن همکاری می‌کنند. این سازمان‌های فضایی به شکل دائم فضانوردهایی را برای انجام ماموریت‌ها و سکونت به مدت 6 ماه ، به ایستگاه فضایی می‌فرستند. اولین مورد از این ماموریت‌ها در 31 اکتبر سال 2000 انجام شد. در یک زمان حداکثر 10 نفر می‌توانند در ایستگاه فضایی ساکن شوند و کمترین تعداد آن هم 2 یا 3 نفر است.

فضانوردان آمریکایی چگونه به ایستگاه فضایی منتقل می‌شوند و باز می‌گردند؟

شاید برای شما سوال باشد، حال که هیچ فضاپیمای شاتلی در ناوگان فضایی آمریکا وجود ندارد، فضانوردان آمریکایی چگونه به سمت ایستگاه فضایی پرواز می‌کنند. پاسخ ساده است: با کرایه کردن فضاپیمای روسی سایوز آن هم به مبلغ 71 میلیون دلار برای هر نفر! رون گاران فضانورد آمریکایی گفته است کپسول‌های سایوز واقعا تنگ و کوچکند به طوریکه در طول پرواز تمام تکان‌های فضاپیما را حس می‌کنید.

این فضانورد شرایط بازگشت به زمین را حتی از این هم بدتر توصیف کرده است:” سقوط از آبشار نیاگارا سوار بر یک بشکه‌ی غرق در آتش و یک تصادف شدید در پایان کار”!. اما جنبه‌ی مثبت داستان این است که فضانوردان در هر سفر رفت و برگشت فقط 6 ساعت را در چنین شرایطی می‌گذرانند. اگر فکر می‌کنید 6 ساعت زیاد است بدانید که سال‌های قبل این مقدار 2 روز بود!

هنوز مشخص نیست که بحران اخیر مابین ناسا و سازمان فضایی روسیه چه تاثیری بر ماموریت‌های آینده‌ی ایستگاه فضایی خواهد داشت. هرچند ناسا پیش از این همکاری با شرکت‌های خصوصی را آغاز کرده و طبق برنامه‌ریزی قصد دارد فضاپیمایی سرنشین‌دار را توسعه دهد که تا سال 2017 و از درون خاک آمریکا عملیاتی شود. البته اعضای ایستگاه فضایی اجازه نمی‌دهند که مسائل سیاسی رابطه ی میان آنها را دچار مشکل کند. کیدی کولمن فضانورد عضو سازمان ناسا در صحبت‌هایش می‌گوید که آن ها بر مسائل غیرسیاسی تمرکز می‌کنند و تنها به موضوعاتی اهمیت می‌دهند که در آن اشتراکاتی میان‌شان وجود دارد.

فضانوردان ساکن در ایستگاه فضایی دقیقا چه کاری انجام می‌دهند؟

از کولمن (همان کسی که به طور مستقیم از فضا! به ساندرا بولاک برای ایفای بهتر نقشش در فیلم جاذبه، در رابطه با چگونگی زندگی در فضا مشاوره داد.) خواستیم تا ما را با یک روز عادی که در ایستگاه می‌گذراند آشنا کند، و او این برنامه ی روزانه را به ما نشان داد

• 7 صبح – – بیدار باش
• 7:10 – – گفتگو
• 8 – 7:30 – – صبحانه و مهیا شدن برای کار
• 12 – 8 – – انجام آزمایشات طبق برنامه
• 12:30 – 12 – – صرف ناهار
• 18 – 12:30 – – انجام بیشتر آزمایشات
• 18:30 – 18 – – جلسه با اعضای دیگر برای بررسی کارهای آن روز و برنامه‌ی روز بعد
• 19:30 — 18:30 – – خوردن شام و تماشای اخباری که خدمه‌ی زمینی روز قبل برایشان ضبط کرده‌اند و با امواج ماهواره به ایستگاه فرستاده‌اند.
• 19:30 – – نظافت و مطالعه‌ی دستور کار روز بعد، ارتباط با خانواده و البته معلق ماندن و خیره شدن به چشم‌اندازهای نفسگیر بیرون از پنجره‌های ایستگاه فضایی.
• انجام تمرینات بدنی به مدت 2 ساعت در 5 یا 6 روز از هفته ( 30 دقیقه کار با تردمیل و 70 دقیقه تمرینات استقامتی و قدرتی)
• روزهای جمعه فضانوردان بر روی پروژه‌های شخصی خود کار می‌کنند و یا به همراه یکدیگر فیلم تماشا می‌کنند.

هنگامی که یک یا دو تن از اعضا در حال کار نباشند و آزمایش یا فعالیتی در برنامه‌ی خود نداشته باشند، به تعمیرات داخلی می‌پردازند و یا شرایط را برای فعالیت‌های خارج از ایستگاه که ما با نام پیاده‌روی فضایی می‌شناسیم، مهیا می‌کنند.

فضانوردان چه آزمایش‌ها و عملیات تعمیر و نگهداری را انجام می‌دهند؟

ایستگاه فضایی بین‌المللی از سال 2000 میزبان تعداد زیادی از آزمایش‌های علمی سازمان‌های دولتی، شرکت‌های خصوصی و موسسه‌های آموزشی بوده است. این آزمایشات حوزه‌های متنوعی از دانش را در بر می‌گیرند. از علوم طبیعی همچون پرورش کدو سبز و مطالعه‌ی کولونی مورچه‌ها گرفته تا آزمایش‌های اخیر مربوط به چاپ سه بعدی در جاذبه‌ی صفر و تست کارایی روبونات‌ها (روبوت‌های به شکل انسان) در کمک به انجام وظایف انسانی.

هنگامی که ما از کولمن پرسیدیم که به نظرش جالب‌ترین آزمایش انجام شده چه بوده است او گفت که خود فضانوردان جالب‌ترین مورد آزمایش شده هستند. او خود را به یک موش آزمایشگاهی سخنگو که تست پوکی استخوان را می‌گذراند تشبیه کرد. چرا که انسان در شرایط بی‌وزنی خارج از جو، 10 برابر سریع‌تر از یک فرد 70 ساله بافت استخوانی خود را از دست می‌دهد. و ظاهرا نمونه‌های خون و ادرار فضانوردان مستقر در خارج از جو به دانشمندان کمک می‌کند تا نحوه‌ی عملکرد کاهش بافت استخوانی و رویش مجدد آن را بهتر درک کنند.

علاوه بر ماموریت‌های انجام آزمایش، فضانوردان وظیفه دارند تا ایستگاه فضایی را در بهترین وضعیت نگهداری کنند، چرا که به هر حال اگر اشتباهی رخ دهد این زندگی آنهاست که در خطر می‌افتد. حتی بعضی مواقع مجبور می‌شوند تا قطعاتی در خارج از ایستگاه را تعمیر کنند و یا زباله‌های فضایی که ممکن است به ایستگاه آسیب برسانند را از گوشه و کنار آن پاک‌سازی کنند. در مواقع این چنینی دو تن از خدمه‌ی ایستگاه لباس های فضایی بر تن می‌کنند و از ایستگاه خارج می‌شوند. یکی از قابل ملاحظه‌ترین راه‌پیمایی‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر مربوط به سونیتا ویلیامز است که با استفاده از یک مسواک سیستم انرژی خورشیدی ایستگاه فضایی را تعمیر کرد.

از آن جایی که این پیاده‌روی‌های فضایی معمولا زمان‌بر هستند، سازمان فضایی کانادا روباتی با دو بازو به نام دکستر را به سیستم کانادآرم2 اضافه کرده است. کانادآرم 2 همانطور که از نامش م‌یتوان حدس زد یک بازوی روباتیک است که سفینه‌های بدون سرنشین مانند کپسول دراگون شرکت اسپیس ایکس را با دقت به طرف ایستگاه فضایی هدایت می‌کند. بازوی دکستر که توسط خدمه ی مستقر در زمین کنترل می‌شود، در تعمیرات جزئی جایگزین خدمه‌ی انسانی می‌شود به طوریکه حتی امسال برای تعمیر کانادآرم 2 مورد استفاده قرار گرفت.

فضانوردان چگونه از توالت استفاده می‌کنند و به نظافت خود می‌پردازند؟

ابزارهای گران قیمت و حساس ایستگاه فضایی میانه‌ی خوبی با کمترین مقدار مو، ناخن یا قطرات آب ندارند! به این ترکیب مقداری هم جاذبه اضافه کنید، حالا منتظر رخ دادن فاجعه باشید! به همین دلیل خدمه‌ی ایستگاه در هنگام نظافت خود بسیار مراقب هستند.

کریس هتفیلد کانادایی که سمت فرماندهی ماموریت را بر عهده دارد (و در سال 2013 به دلیل انتشار ویدئوهایی از ایستگاه فضایی در اینترنت به چهره‌ای معروف بدل گشته است) می‌گوید که حتی آنها حتی مجبورند پس از مسواک زدن تمام مواد داخل دهان را قورت بدهند :( . هتفیلد در کانالش در یوتیوب نشان می‌دهد که چگونه با صابون‌هایی بدون قابلیت کف‌کنندگی دست‌هایشان را می‌شویند، با استفاده از ژل مخصوصی ریش‌هایشان را می‌تراشند، با استفاده از دستگاه مکش موهای‌شان را کوتاه می‌کنند و ناخن‌های گرفته شده و در حال پرواز! را دانه‌به‌دانه، گیر می‌اندازند.

کولمن می‌گوید که آن ها از شامپوهایی باز هم بدون کف برای شستشوی موهای سر خود استفاده می‌کنند، البته کولمن گفته است که خود تا کنون این کار را نکرده و فکر نمی‌کند که چیزی را از دست داده باشد. برای شستن بدن هم فضانوردان از اسفنج استفاده می‌کنند.

حالا که فهمیدیم خدمه ی ایستگاه فضایی چگونه نظافت می‌کنند، نوبت بررسی داستان توالت رفتن است! خب طبیعی است که ایستگاه فضایی نمی‌تواند توالت‌هایی مشابه یکی از توالت‌های روی زمین داشته باشد. در عوض توالت‌های فضایی از یک سیستم مکش استفاده می‌کنند تا مواد زائد را جمع‌آوری کنند، این مواد سپس به داخل یک کیسه ی نگه‌دارنده ی آلومینیومی هدایت می‌شود تا زمانی که کیسه به طور کامل پر شود. سپس این کیسه‌های پر شده به سمت اتمسفر زمین پرتاب می‌شوند تا بر اثر اصطکاک در هنگام ورود به جو بسوزند.

تریسی کالدوِل دیسون که در سال 2010 جزو افراد حاضر در ایستگاه فضایی بود به هافینگتون پست می‌گوید، در زمان فعالیت او در ایستگاه فضایی، با سیستم توالت آنجا به مشکل خورده بود، زیرا طراحی آن توسط روس‌ها و اساسا بر اساس ویژگی‌های مردانه صورت گرفته بود. بنا به گفته ی هتفیلد ادرار فضانوردان هم دوباره به چرخه‌ی آب ایستگاه فضایی برمی‌گردد تا آب آشامیدنی آنها و آب لازم برای غذاهای‌شان را فراهم آورد!

قضیه ی غذا، تفریح و ارتباط اینترنتی!

غذاهایی که داخل ایستگاه فضایی پیدا م‌یشوند! معمولا برای راحت خورده شدن اندازه‌هایی کوچک بسته‌بندی می‌شوند. افراد انواع گوناگونی از غذاها مثل وعده‌های اصلی و دسر را دریافت می‌کنند. که بعضی از آنها بسته‌بندی شده و آماده‌ی مصرف هستند و به برخی دیگر مانند اسفناج پودر شده! و بستنی باید قبل از مصرف آب اضافه شود. خدمه پس از صرف غذا باید ظرف‌های حاوی آن را دور بریزند و همینطور مراقب باشند که در زمان خوردن تکه‌های غذا به اطراف و داخل دستگاه‌ها و ابزارها پخش نشود. به همین دلیل بعضی از فرماندهان مصرف برخی غذاهای خاص و پر ادویه و یا خرد شونده مانند کیک‌ها را ممنوع کرده‌اند.

افراد به انواع مختلف منابع سرگرمی مانند فیلم‌ها، برنامه‌های تلویزیونی، کتاب و موسیقی و … دسترسی دارند. اما برای گاران و خیلی دیگر از کسانی که موفق به زندگی در این ایستگاه شده‌اند، هیچ چیز قابل مقایسه با چشم دوختن به فراسوی پنجره‌های ایستگاه و نگاه‌کردن به منظره‌ی تماشایی سیاره‌مان زمین نیست. به همین خاطر است که اگر گوگل کنید “تصاویری از ایستگاه فضایی” ( پیشنهاد می‌کنیم همین الان روی لینک کلیک کنید) صدها تصویر فوق العاده خواهید دید.

با وجود این تعداد عکسی که افراد حاضر در ایستگاه بر روی اینترنت قرار می‌دهند واضح است که به اینترنت دسترسی دارند! به گفته ی کلیتون اندرسون ایستگاه فضایی از سال 2010 اینترنت‌دار شد! هرچند کولمن می‌گوید که در سال 2011 که او در ایستگاه فضایی مستقر بود، اینترنت آن به شکل زجرآوری سرعت کمی داشت. (یعنی کمتر از ایران؟!) آنها می‌توانستند از طریق کانال‌های باند S با خدمه ی زمینی و یا خانواده‌هایشان ارتباط صوتی و تصویری داشته باشند، اما سرعت اینترنت پایین‌تر از چیزی بود که ارزش استفاده را داشته باشد. امروزه به لطف ماهواره‌ی ارتباطاتی ناسا، افراد حاضر در ایستگاه به اینترنتی با حداکثر سرعت دانلود 300 مگابیت بر ثانیه دسترسی دارند.

فضانوردان چگونه از سلامت جسمانی خود مراقبت می‌کنند؟

خدمه‌ی ایستگاه فضایی در اولین روزهای اقامت خود در این ایستگاه مستعد مبتلا شدن به بیماری فضا هستند. که علائمی همچون تهوع و سرگیجه دارد. افراد معمولا کیسه‌هایی دریافت می‌کنند که حوله‌ای در کنارش دارد تا هم دهانشان را با آن پاک کنند و هم از پرواز کردن گوی‌های محتویات معده به اطراف جلوگیری کنند. با گذشت زمان بدن افراد با شرایط جدید هماهنگ می‌شود، اگرچه برخی تغییرات فیزیکی را تجربه می‌کنند. از جمله این تغییرات یکی بلندتر شدن قد افراد به اندازه ی یک اینچ به دلیل نبود جاذبه و کش آمدن ستون فقرات است و دیگری متورم شدن صورت به علت سربالا رفتن خون است.

متاسفانه برخی افراد به مشکلات چشمی هم مبتلا می‌شوند و غالبا آن را به شکل دیدن نورهایی مانند فلش زدن دوربین یا رگه هایی از نور گزارش می‌کنند. ناسا هنوز به دنبال مشخص کردن دلیل اصلی ایجاد چنین وضعیتی است و به همین خاطر از اعضای خود خواسته است تا هر روز چشمان یکدیگر را معاینه کرده و اطلاعات را دائما به زمین مخابره کنند. بعضی از محققان باور دارند که این علائم به دلیل افزایش فشار داخل جمجمه است که به همان علت سربالایی رفتن مایعات بدن اتفاق می‌افتد.

در کنار همه‌ی این‌ها باید به این نکته اشاره کنیم که هر چه مدت زمان بیشتری در فضا سپری کنید، به دلیل نبود جاذبه میزان بیشتری از بافت استخوانی خود را از دست می‌دهید و از تراکم ماهیچه‌هایتان کم می‌شود. البته که معلق شدن کیف و حال دارد، اما اگر این تمام کاری است که در ایستگاه فضایی انجام می‌دهید، وقت خود را تلف می‌کنید. خوشبختانه خدمه‌ی ایستگاه با انجام تمرینات بدنی با دستگاه‌های ویژه به مدت دو ساعت در هر روز می‌توانند با این مشکلات مبارزه کنند.

این وسایل شامل یک ورژن فضایی از دوچرخه‌های ثابت، یک دستگاه دوی درجا که به وسیله‌ی کش های زیادی که دارد افراد را به سمت پایین میکشد تا نیروی جاذبه را شبیه‌سازی کند، و یک وسیله‌ی پیشرفته‌ی تمرینات استقامتی است که از سیستم مکش برای شبیه‌سازی حرکت‌های اسکات و دیگر حرکات بدن سازی استفاده می‌کند. حتی یک بار ویلیامز از آن برای شبیه‌سازی شنا استفاده کرد تا یک سه‌گانه ی فضایی را به انجام برساند.

پس سلامت ذهن‌شان چه می‌شود؟

خب پس تا اینجا فهمیدیم که اعضای ایستگاه فضایی مراقب سلامت استخوان‌ها و ماهیچه‌های خود هستند، اما وضعیت سلامت ذهنی‌شان چگونه خواهد بود؟ کولمن گفته است که در طول اقامت خود هر دوهفته روانپزشک صحبت می‌کرده است، اگرچه می‌توانسته در صورتی که دلش می‌خواست بیشتر از آن هم صحبت کند. از طرف دیگر این کار به افراد کمک می‌کند تا به طور مرتب با خانواده‌های‌شان در ارتباط باشند و اینکه اغلب به خوبی با هم کنار بیایند. کولمن در صحبت‌هایش می‌گوید: ” هنگامی که در ایستگاه فضایی هستید اهمیت ماموریت شما کاملا واضح و روشن است و به همین دلیل راحت می‌توان با اعضا ارتباط برقرار کرد. در واقع آسان‌تر از زمانی است که بر روی زمین هستید، جایی که درک اهداف مشترک‌تان آسان نیست.”

فضانوردان اصلا خواب دارند؟

با تمامی این آزمایشات، تعمیر و نگه‌داری‌ها و تمرینات بدنی که فضانوردان باید انجام دهند، شاید گمان کنید که اصلا وقتی برای خواب باقی نمی‌ماند. ولی آن ها می‌خوابند و حتی بهتر از آن، م‌یتوانند معلق باشند و بخواند. البته قسمت های مجزا هم برای رعایت خلوت افراد وجود دارد. هرچند فقط فضایی کمد مانند است که کیسه خواب شما هنگام خروپفتان در حالت عمود! در آن قرار می‌گیرد.

خدمه می‌توانند در هر 24 ساعت به مدت هشت ساعت و نیم بخوابند، هرچند اکثرشان پس از شش ساعت خواب آماده به کار می‌شوند. چرا که در جاذبه‌ی نزدیک به صفر، بدنشان دچار خستگی نمی‌شود.

چه کسی را فالو کنیم؟

اگر می‌خواهید جدیدترین عکس‌ها و آخرین اخبار ایستگاه را مشاهده کنید بهترین افرادی که می‌توانید در رسانه‌های اجتماعی دنبال کنید اعضا و خدمه‌ی مستقر در ایستگاه هستند

Reid Wiseman, NASA
Twitter: @astro_reid

 Alexander Gerst, ESA
Twitter: @Astro_Alex
Facebook: Alexander Gerst
ESA Blog

اعضای پرسابقه‌ی ایستگاه هم ارزش دنبال کردن را دارند:

Chris Hadfield, CSA
Twitter: @Cmdr_Hadfield
Facebook: Col. Chris Hadfield
Google+: Chris Hadfield
Tumblr: Col. Chris Hadfield

 Cady Coleman, NASA
Twitter: @Astro_Cady

 Clayton Anderson, NASA
Twitter: @Astro_Clay
Quora

اکانت‌های رسمی ایستگاه فضایی بین‌المللی:

ISS on Facebook
ISS on Twitter: @NASA_Astronauts, @ISS_Research
  ReelNASA YouTube playlist
ISS on Instagram

ترجیح می‌دهید که شخصی باشید که فالو می‌شود!

فکر می‌کنید که می‌توانید با یک مسواک تجهیزات ایستگاه فضایی را تعمیر کنید یا یک سه‌گانه را در فضا به اتمام برسانید!؟ خوب است، پس آماده‌ی تمریناتی سخت به مدت 3 سال باشید، تازه بعد از اینکه مدرک خود را گرفته باشید، آن هم با نمره‌هایی عالی. پرواز کردن با هواپیماهای جت به مدت 1000 ساعت و گذراندن تمرینات بدنی طاقت‌فرسا در انتظار شماست. به علاوه قبل از آن که سوار بر سایوز شوید لازم است زبان روسی را هم یاد بگیرید. پس شاید بخواهید به محض اینکه این ویدئو از ویلیامز را مشاهده کردید کار خود را شروع کنید.

Engadget